1. Мәтінді оқып, оның қандай стильде жазылғанын анықтаңыз және ерекше сөз
қолданыстарынан мысалдар келтіріңіз.
[10]
Адамзат бүгінгі таңда әлеуметтік шиеленісті өршітетін қоғамдық індеттердің
бұғауынан құрық үзіп, құтыла алмай отыр, бірақ көңілге үміт ұялатар мүмкіндіктер де
жоқ емес. ХІХ–ХХ ғасырларда а ғылым мен техникалық прогресте бұрын-
соңды болмаған ғаламат жетістіктерге қол жеткізді. Нағыз ғылым дегеніміз – ғалам мен
ондағы құбылыстардың астарына үңіліп, шынайы мәнін ұғыну және оның арқасындағы
Ұлы Құдіреттің мұратын сезіну. Табиғатты өзіне бағындырарлықтай мүмкіндікте
жаратылған а ғаламды танып-білуге, білгендерін көкейінде түюге тиісті.
Көңілге түйіп, көкейге тоқығандары арқылы табиғатты құрық атып бас білдірген
тайыншадай дегеніне көндіріп, ықпал жасаудың жолдарын қарастырады. Бұл табиғаттың
адамға аманат етілуі, ал адамның Жаратушының әмірлеріне мойынсұнып, құл екенін
сезінуі дегенге саяды.
Қазіргі жағдайға ой жүгіртсек, физика, химия, астрономия, медицина, т.б. ғылым
салалары уақыт озған сайын а ң игілігі үшін түрлі жетістіктерін алға
тартуда. Осыған қарап ғылым мен технология а ң игілігі үшін екендігін
пайымдаймыз. Бұдан үрейленудің де жөні жоқ. Басқа келер қатерді ғылым-білімнен
немесе ғылым-біліммен қаруланған дүниеден іздеу бос әурешілік, нағыз қатер
надандықта, санасыздықта және жауапкершіліктен жалтарған табансыздықта.
Кейде ғылым-білімге сүйеніп, он ойланып, тоғыз толғанған іс-әрекеттеріміздің өзі
оңды нәтиже бермей жататындығы белгілі. Бұған түсіністікпен қараған жөн. Ал бірақ
білімсіздіктің, жоспарсыздықтың әрдайым тұйыққа тірейтіндігін ұмытпау қажет.
Мәтін не туралы?
Мәтін қандай стильде
жазылған?
Оған дәлел ретінде сөз
қолданыстарынан
мысалдар келтіріңіз.
2. Мәтіннің негізгі ойына қатысты және негізгі, қосымша ақпараттарға байланысты 1
сұрақтан құрастырыңыз.
Жалпы негізгі ойына
қатысты 1 сұрақ
Негізгі ақпаратқа
қатысты 1 сұрақ
Қосымша ақпаратқа
қатысты 1 сұрақ

0

Жақсы Жауап

Өлең – шағын көлемді поэзиялық шығарма. Ырғағы мен ұйқасы қалыпқа түскен, шумағы мен бунағы белгілі тәртіпке бағынған нақысты сөздер тізбегі. Өлеңнің түрлері мен жанрлары әр алуан: ода , элегия , баллада , сонет , т.б. Кең мағынасында өлең қысқа көлемді поэзиялық туындылардың жалпы атауы болса, тар мағынада музыка өнер мен сөз өнеріне ортақ туынды, яғни ән өлеңі. Қазақ ауыз әдебиетіндегі халық өлеңдері еңбек-кәсіпке орай ( аңшылық , төрт түлік , наурыз өлеңдері ), ескілікті наным-сенімге байланысты ( бақсы сарыны, арбау), әдет-ғұрып негізіндегі ( салт , үйлену , мұң-шер өлеңдері), қара өлең , тарихи өлең , айтыс өлеңдері болып бөлінді. Өлең сөздердің болмысы, жаратылысы аса күрделі, оған ишара , меңзеу , салыстыру , жұмбақтау , астарлау , бейнелеу , теңеу , ұқсату , т.б. тән. Өлең лирика жанрында кең тарады, тақырыбы жағынан саяси, көңіл күйі, табиғат , махаббат және философия түрлерге жіктеледi.
Өлең-жырдың күнделікті айтылатын жай сөз, қара сөздерден басты айырмасы олар мөлшерлі жеке жолдарға, яғни тармақтарға бөлінеді. Өлеңтармағының құрылыс жүйесі әр халықтың поэзиясында өзінше қалыптасқан. Араб , парсы , қазақ поэзиясындағы өлең өлшемі буын санын тұрақты мөлшерде сақтау арқылы жасалады. Мысалы, қазақ жыр үлгісінің тармақтары көбіне 7 не 8 буынды болып келеді, сондай-ақ 6 буынды өлең өлшемі қолданылады. Ең көп тараған өлшемнің бірі 11 буынды. Тармақта буын саны төрттен асса, ол ырғақтың құрылысы жағынан бірнеше бунаққа бөлінеді. Мысалы, алты буындытармақта екі бунақ болады (3 буын 3 буын). Поэзияда орныққан өлең өлшемдері ауызекі тілде күнделікті айтылатын сөзге тән ырғақтың ең жеңіл, ықшам түрлерін саралап, екшеп, соларды бір жүйеге түсіру негізінде жасалған. Қазақ поэзиясында аралас буынды өлең өлшемдеріде жиі қолданылады. Абайдың “ Сегіз аяғы ” осындай үлгімен жазылған. Мұнда 5 және 7 – 8 буынды тармақтар белгілі ретпен кезектесіп отырады. Өлең өлшемі сөздердің тек сыртқы өрнегі ғана емес, ол ойдың өрістеуі, сөздердің мағыналық өзара байланысына, қиюласуына орайлас келеді. Сөз өнері дамыған сайын қазақ өлеңінің құрылысы шыңдалып, кемелденіп, жаңа өлшем-өрнектермен толысып, байып келеді. Қазақ поэзиясының ырғақтық-интонациялық байлығын молынан игеріп, өлең өрнектерін байытып, дамытуға зор үлес қосқан Абай ақын болды. Ол жаңа өлшем, шумақ, ұйқас түрлерін орнықтыруда асқан өнерпаздық көрсетсе, бұрыннанкөп тараған белгілі өлшем-өрнектерді керек жерінде өңдеп, түрлендіріп қолдану жағынан да соншалықты зор өнегелі іс атқарды. Абайдың қазақ поэзиясына тыңнан қосқан өлең өрнектерінің ішінде“Сегіз аяқ” пен “Сен мені не етесің?” атты өлеңдері бар. Қазақ ақындары өлеңнің ырғақтық-интонациялық мүмкіншіліктерін толығымен ашу, өлең сөзді сөйлеу интонациясына тән ерекшеліктермен байыта түсу ісіне ат салысып келеді. Әсіресе,соңғы кезде поэзияда ерікті өлең түрі қолданыс тапқан, мұндай өлеңдерде белгілі бір өлшем берік сақталмағанмен, қалыпты ырғақтық өрнектер еркін қолданылады. Өлең-сөздің патшасы,сөз сарасы,
Қиыннан қиыстырар ер данасы.
Тілге жеңіл,жүрекке жылы тиіп,
Теп-тегіс жұмыр келсін айналасы.
Бұл-жақсы өлеңді даналықтың айғағы деп ұғу.Мұның ар жағында өлеңнің түрі мен мазмұнының бірлігін талап ету,оны «бөтен сөзбен былғамау» талаптары қойылады

Ержанның әрқашан армандаған арманы Астанаға бару болды. Ол арманы жайында анасына айтты, анасы оған бір шарт қойды, егер ол бесінші5 сыныпты беспен бітіру керек. егер шартты орындаса анасы оны жазғы демалыста Астанға апарады. Ержан тырысып, бесінші сыныпты озат аяқтады. Ержан мен ансы Қызылордадан Астанаға барды. Олар әдемә жерлердің бәрін арлады мысалы Бәйтерек Бейбітшілік сараиы және басқалары. Олар бірңн аралағанша қайтатын уақыт келді, және олар Астанамен қоштасты. Ержан барлық қалалар Астанадай боларын армандады. Ержан арманы орындалады

Ақмешіт сөзі бірге жазылған жағдайда Қызылорда қаласының бұрынғы атауын береді.